Елеусизов Серик Тулеубекович

 

Қазақ экономика, қаржы және халықаралық сауда университеті

Қазақстан, Астана

 

CMS сегментін зерттеу

 

Web - беттердің жай жиынтығынан анағұрлым үлкен. Бұл – торапты бір тұтасқа байланыстыратын гиперсілтемелер жүйесі де, тораптың бірыңғай стилистикалық безендірілуі де, тораптағы ақпараттьің уақтылы жаңаруы да, жеке беттердің жүктелу жылдамдығы да және көптеген тағы  басқалар. Web-тің құжаттарының кәдімгі электрондық құжаттардан негізгі айырмашылығы – гиперсілтемелері болуында. Гипермәтіндік сілтемелер Web құжатын қарап отырып, оның басқа бөлігіне немесе Web-тің басқа құжатына өтуге, немесе Интернет қызметтерінің біріне қатынауға мүмкіндік береді.

Әдетте, гиперсілтемеге сәйкес Web құжаты мәтінінің бөлігі көк түспен ерекшеленеді немесе асты сызылады. Гиперсілтемеге ауысқаңда тышқан меңзері саусағы нұсқаулы ашылған алақан пішінін қабылдайды. Егер мұндай нұсқағышпен гиперсілтемені шертсе, онда гиперсілтемеде көрсетілген адрес бойынша өту іске асырылады. Гиперсілтемеден бетке қайтқанда, көк түс шие-қызылға ауысады. Түс ауысуы пайдалаушыға "пайдаланылған" гиперсілтемелерді қадағалап отыруға мүмкіндік береді.

Кез келген web-қосымшаның, кішігірім сайттан үлкен порталдың фунцкионалыдығын көрсететін бағдарламалық бөлігі маңызды элементі  болып табылады.

Кез келген web сайтты құрасытыру және қолдау үшін мыналар қажет:

-  деректер қорын басқару жүйесі;

-  web-сервер;

-  бағдарламалау технологиясы;

Контентті басқару жүйесi  (Content management system, CMS ағылшынша) - ақпараттық жүйе немесе компьютерлік бағдарлама, контенттi редакциялау, басқару үшiн қолданылатын бiрлескен процесстер жиыны: Бұл жүйенің басты мақсаты барлық мәліметтердің әртүрлi көздерi және мәлiметтiң рөлдер бойынша бiрлестiру, сонымен бiрге олар оңай табуға болатындай етiп мәліметтер базасымен оңай байланыс жасай алуы. Құрастырылған мәлiметтермен және қызметкерлер жайлы ақпарат жобаларын, жұмыс топтарының өзара әрекеттесуін қамтамасыз етеді.

Сайт - (website: web - желi және site, желi және site ағылшынша - орын, желiдегi орын, сегмент, бөлiгi сөзбе-сөз) – тұлғаның бөлiндiсiнiң (файлдар) электрондық құжаттары немесе компьютер желiсiндегi (домен атымен немесе IP-мекен-жаймен) бiр мекенжай бiрiккен ұйымдары жиынтық. үндемеу бойыншаға сайт интернеттiң желiсiнде орналасатынын жобаланады. Барлық сайттар (өрмекшiнiң торы) коммуникация дүниелiк бiрлестiктiң мәлiметiнiң сегменттерi бiртұтас табандатқан бiрлестiретiн Бүкiләлемдiк өрмекшiнiң торын деректер қоры және планетарлық масштабтың коммуникациясы бiрiгiп құрайды. Серверлерде сайттарға клиенттердiң тiкелей енуi үшiн HTTPның хаттамасын әдейi жасалды.

Сайттардың нақтылы сыныбы адам немесе ұйымның өкiлдiгiмен интернет-лердi әйтпесе деп атайды. Сайт-визитка барлық қолданулар сиректеу табады. Сiлтемеге түсiнiк қалай (портал) толық функционалды сайттағы бет бола алады. Интернетке өз беттерi ұйытады, онда (портал) бөгде сайттың құрамындағы табандатқан сайт немесе дербес беттердi түсiнедi. Түсiнiктi WAP сонымен бiрге интернеттен (порталдар) сайттар, желiлерде басқа - жылжымалы телефондар үшiн сайттар. Сайт-портал – дербес ұйымдар немесе бiрлескен құрылымның бөлiмшелерiнiң функционалдi өзi жеткiлiктi сайт құрастырылған көп компоненттi тармақты құрылым. Мысалы, портал филиалдар, академияның институттарының бар болуы, iрi ұлт аралық корпорация елдерiндегi журналдар және кiтап баспахана бөлiмi, факультеттер және университет, бөлiмшенiң институттары және өйткенi бос тұруша кафедраны немесе мамандардың сайттары орналастырған факультет шығарулар, конференциялар, семинарлар, жаңалықтың, ғылыми бөлiмшенiң сайты ұсына алады. мысалы, сайттар бастапқы сайттың статикалық құжаттарының жиынтықтары болды. Iшкi және сыртқы сiлтемелердiң коммуникациялардың дамытуы, саны шара бойынша үлкейдi. Сайт мәлiмет, түсiнiктеменiң рөлi ғана емес, функционалдық кеңсе, жаңалықтың немесе медия орталығы да орындай бастады. Қосымша веб-сайт құрамына кiредi, бiрақ қосымша веб- осы сайттарсыз болып табылады тек қана техникалық (форманы, үлгi) қабықты толтырылып iске қосуы керек [1].

CMS сегменттерін зерттей отырып,  дүние жүзіне әйгілі CMS (Joomla, Wordpress, Drupal, Modx) сияқты зерттеу барысында, Joomla өте қарайпайым кішігірім сайттарға арналған, Wordpress көбінесе блогтар жасау үшін, Modx біздің талаптарға келмеді. Басты алға қойған талаптарымыз:

-  әр тілде жұмыс істеуі (соның ішінде қазақша)

-  қазіргі заманауи технологияларға сай болуы (AJAX, JAVASCRIPT, JQUERY)

-  жұмыс жасау жылдамдығы жоғары, кроссбраузерлі.

Қазіргі таңда сайт мазмұнын басқару жүйлері өте көп. Олардың өзі бір-бірімен әр түрлі критериялар бойынша ерекшелінеді. Осыдан 10 жылдай бұрын үлкен проектілер сайтындағы ақпараттар күнделікті өзгерту қажет болды. Сол кезде вебмастерлер html кодты өзгерту арқылы ғана жүзеге асырылды. Қазіргі кезде күнделікті өзгеретін ақпарттарды үлкен көлемдегі сайттағы ақпараттарды контент-менеджерлер жылдам жаңарта алады. Біреулері интернет-дүкендегі заттарды ауыстыратын болса, келесілері жаңалықтар, пресс-релиздер жазумен айналысады. Осылардың әрқайсына ыңғайлы инструменттерді ұсыну және сайттың қажет емес функцияларын жасыруды қамтамасыз ету керек болды. Сол себептен CMS пайда болды. Сайтқа деген талаптартан күннен күнге өсуіне байланысты, мысалы үлкен көлемді трафикті шыдау қабілеттілігі, жылдамдығы, функционалдығы басты назар аудартады. Ең бірінші осы талаптарға жауап ретінде жеке меншік веб-студиялардың CMS ұсына бастады. Уақыт өте CMS мүмкіндіктері кеңейтіліп, тек қана арнайы жасақталған программистердің көмегімен жасалатын болды. Қазіргі таңда жаңадан ашылған веб-студиялар жаңадан сайт мазмұнын басқару жүйісін шығармай, дайын әрі тексерілген CMS пайдаланады. Тұтынушылардың талабы бойынша, көбінесе, белгілі CMS жобаларын жасауды сұрайды. Сонымен қазіргі таңда веб студиялардың жартысынан көбі дайын CMS қолданады. СMS екі түрі бар:

1)     Тегін қолдану үшін (коды ашық);

2)     Қорапты CMS (коммерциялық);

3)     Қазіргі таңда сайт басқару жүйесі мындай тенденция бойынша дамуда;

4)     Сайт мазмұнын басқару үшін көбінесе бұлтты сервистер арқылы қолдану;

5)     Сайт мазмұнын басқару бірмезгілде мобилдік телефона арқылы басқару;

6)     Әлеуметтік сервистермен тығыз байланысу;

7)     Нарықтың бірігуінен CMS құрастырушылардың көбеюі;

8)     Компоненттер бойынша сайт мазмұнын басқару, сайт мазмұнын географикалық орналасқаны бойынша сұрыптау;

9)     Сайт мазмұны мен қолданушаларды зерттейтін модульдер құрастыру[2].

Дүние жүзі бойынша 2011 жыл бойынша CMS пайдалану 1-суретте көрсетілген.

C:\Users\ыы\Desktop\itrack_cms_overall.jpg

 

1cурет - I-Tract рейтингі бойынша 2011 жыл бойынша CMS пайдалану.

Бұл жерде Drupal-дың дүние жүзі нарығында 5,39% иеленіп отыр, 2- суретте тегін CMS пайдалану 2011 жылға зерттеу бойынша көрсетілген. Бұл рейнтингті қарасақ, Drupal 33,25% иеленіп отыр, яғни Joomla CMS бірінші орында екенші орында Drupal иеленіп отыр. Ең жақсы CMS-дер  өз компоненттері мен даму моделдері бойынша ұқсас.

C:\Users\ыы\Desktop\itrack_cms_free.jpg

2 сурет- I-Tract рейтингі бойынша 2011 жыл бойынша тегін CMS пайдалану.

Бәсекелестердің  барлығы өздерінің сәтті қадамдарын  лезде бір бірінен «көшіреді». Сондықтан, клиентке өнімнің нақты сапасын анықтау қиынға соғады, алайда CMS-ді таңдау өңдеу уақытына және сайтты игеру құнына әсер етеді, әрі болашақтағы «қозғалыстың» ауысуымен байланысты  мүмкін болатын тауекелдердің алдын алады. CMS салыстыру критерийлері көп: мысалы, cmsmatrix.org  145 қолданады. Ал қай интерфейстің ыңғайлы екені туралы пікірлер одан да көп. Әрбір дамыған жүйенің өз жақтаушылары мен қарсыластары бар, тіпті жеке «Анти-CMS» қоғамдастығы құрылған. Мысалы, «1С-Битрикс» жүйесін «1С» есептеуіш жүйесімен жоғары сәйкестігі үшін және кең функционалдығы үшін мақтайды, бірақ қиындығы үшін сын айтады: бұл CMS арқылы басқару үшін арнайы дайындалған программист қажет.

«Месседж» UMI.CMS - қолдануы мен үйренуі жеңіл, соған сәйкес, штат публикторларын қысқарту, сайтты игеру бағасын  төмендету мүмкіндігі бар. Бірақ, оппонеттер жүйені модульдің жетіспеушілігі үшін сын айтады, сәйкесінше мұнда функционал дамуы нашарлау және беттің жүктелуі ақырын. NetCat тұрақты жүйе болып саналады, алайда кейбір қолданушылар шаблондарды редакциялауды қаламайды, сайтты  безендіруді тек визуалды интерфейс арқылы іске асырады. Берілген көзқарастар осы шолу өз алдына заңдылықтар мен маңыздылықтардың "оң" және "қарсы" аргументтерін анықтауға тапсырма қоймайды. Айта кететін жағдай, батыс Интернетіне қарағанда, біздің елде CMS таңдау бойынша тәуелсіз эксперттер институты алі жақсы дамыған жоқ және нақты жүйелердің пайдасына өз ойларын көзқарастары субьективті және сайтты өңдеу  тәжірибесіне негізделмей барлық танымал CMS қолданған, тек қызығатын адамдар немесе мамандар айтып жатады.

Қорыта келгенде, әр CMS өзіне қасиеттері мен артықшықтары бар, сонымен қатар тегін CMS және қорапты CMS бар. Бастапқы компанияның сайты Joomla орындалған. Бірақ оның мүмкіншіліктері аз болғандықтан және заман талабына сай келмеуі,  көбінесе кішігірім сайттарды жасауға арналған әйгілі CMS-тен бас тартып, Drupal 7.14 CMS таңдадық.

Әдебиеттер:

1.     С. Г. Горнаков Осваиваем популярные системы управления сайтом. -Санкт-Петербург: ДМК Пресс, 2009 . - 336 с.

2.     Д. Колисниченко. Выбираем лучший бесплатный движок для сайта. CMS Joomla! и Drupal (+ CD-ROM). - Санкт-Петербург: БХВ-Петербург, 2010. - 288 с.